16 มิ.ย. 66 รายงานสถานการณ์การค้ามนุษย์ (TIP Report) ของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ได้รับการเผยแพร่ โดยปีนี้ “ไทย” ยังคงอยู่ในกลุ่ม Tier 2 สะท้อนความพยายามปรับปรุงแก้ไข แม้ว่าจะยังไม่สอดคล้องกับมาตรฐานขั้นต่ำขณะที่อีก 24 ประเทศ ยังอยู่ใน Tier 3 หรือระดับต่ำที่สุด เนื่องจากไม่มีความพยายามแก้ปัญหาอย่างจริงจัง แนวโน้มการค้ามนุษย์ยุคหลังโควิด-19 ผ่านการหลอกลวงทางไซเบอร์ตลอด 3 ปีที่ผ่านมา ทำให้อัตราว่างงานพุ่งสูงขึ้น

รายงานสถานการณ์การค้ามนุษย์ หรือ TIP Report ของรัฐบาลสหรัฐฯ ถือเป็นหนึ่งในตัวชี้วัดทิศทางการค้ามนุษย์ของหลายประเทศทั่วโลก แถลงการณ์ของรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ ให้ความสำคัญกับการสร้างความร่วมมือแก้ปัญหาการค้ามนุษย์และการค้าประเวณีอย่างจริงจัง

TIP Report ประจำปี 2023 ของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ได้รวบรวมสถานการณ์การค้ามนุษย์ใน 188 ประเทศและเขตเศรษฐกิจ รายงานฉบับนี้จัดระดับสถานการณ์เป็น 4 กลุ่ม ตั้งแต่ Tier 1 – Tier 3

Tier 1 หรือ “กลุ่มดีที่สุด” มีทั้งหมด 30 ประเทศและเขตเศรษฐกิจ
Tier 2 มี 105 ประเทศ
Tier 2 Watch List มี 26 ประเทศ
Tier 3 มี 24 ประเทศ และ Special Case หรือ กลุ่มเฝ้าระวัง อีก 3 ประเทศ
ปีนี้ไทยยังคงอยู่ในกลุ่ม Tier 2 สะท้อนความพยายามปรับปรุงแก้ไข
แม้ว่าจะยังไม่สอดคล้องกับมาตรฐานขั้นต่ำตามกฎหมาย TVPA ก็ตาม
ขณะที่การทุจริตและการสมรู้ร่วมคิดของเจ้าหน้าที่หน่วยงานภาครัฐ กลายเป็นอุปสรรคสำคัญของการแก้ปัญหาค้ามนุษย์ของรัฐบาลไทย การสร้างความร่วมมือของไทยกับประเทศเพื่อนบ้านยังมีความจำเป็น เนื่องจากไทยเป็นทั้งต้นทาง ทางผ่านและปลายทางการค้ามนุษย์

กาญจนา ภัทรโชค อธิบดีกรมสารนิเทศและโฆษกกระทรวงการต่างประเทศ ระบุว่ารายงานได้สะท้อนถึงพัฒนาการสําคัญในการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ ระหว่างรัฐบาลไทยกับภาคส่วนต่างๆ ทำให้จำนวนการสืบสวนสอบสวน การดำเนินคดี การตัดสินโทษและการระบุตัวตนผู้เสียหายเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังขับเคลื่อนกลไกการส่งต่อระดับชาติ ดําเนินคดีและตัดสินโทษผู้กระทําผิดที่เป็นเจ้าหน้าที่รัฐและพัฒนาศักยภาพเจ้าหน้าที่

สถานการณ์การค้ามนุษย์ในอาเซียนเริ่มมีพัฒนาการมากขึ้น หลังจากสหรัฐฯ ยกระดับหลายประเทศขึ้นมาจากรายงานเมื่อปีที่ผ่านมา เวียดนาม มาเลเซียและบรูไน ถูกเลื่อนจาก “Tier 3” เป็น “Tier 2 WL” ในขณะที่อินโดนีเซีย ถูกเลื่อนจาก “Tier 2 WL” เป็น “Tier 2”

ผลจากการระบาดของโควิด-19 ตลอด 2-3 ปีที่ผ่านมา เปลี่ยนพฤติกรรมให้คนเริ่มหันมาใช้อินเทอร์เน็ตหางานผ่านทางออนไลน์มากขึ้น ขบวนการค้ามนุษย์ใช้ประโยชน์จากอัตราการว่างงานในการก่อเหตุ โดยเฉพาะเมียนมา กัมพูชา ลาว มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ กานาและตุรกี

ยกตัวอย่างกรณี “ลวี่” อดีตคนงานก่อสร้างชาวจีน วัย 34 ปี ถูกขบวนการค้ามนุษย์หลอกลวงให้มาทำงานก่อสร้างที่สีหนุวิลล์ของกัมพูชา แต่เมื่อเขาเดินทางมาถึงกลับถูกบังคับให้เปิดบัญชีปลอมบน เฟซบุ๊ก และ ติ๊กต่อก เพื่อหวังหลอกให้คนมาลงทุนในเหรียญคริปโต

สำนักงานยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ UNODC ชี้ว่าเหยื่อขบวนการค้ามนุษย์อาจแตะหลักหมื่นและกำลังเผชิญชะตากรรมเลวร้าย TIP Report ยังให้ความสำคัญกับการแสวงหาประโยชน์จากเด็กชาย เพราะเด็กชายตกเป็นเหยื่อของขบวนการค้ามนุษย์เพิ่มขึ้นถึง 500%

การรับมือกับปัญหาขบวนการค้ามนุษย์ในรูปแบบใหม่มีความสำคัญ เพราะคนทุกเพศทุกวัยตกเป็นเป้าหมายของการค้ามนุษย์ได้ทั้งสิ้น

ประกาศ ณ วันที่ 19 กรกฎาคม 2565 ประเทศไทย ได้รับการจัดระดับให้อยู่ใน TIER 2

เหตุผลที่ถูกยกระดับขึ้น Tier 2
ประเทศไทยไม่ได้ปฏิบัติตามมาตรฐานขั้นต่ำในการขจัดปัญหาการค้ามนุษย์ แต่ยังมีความพยายามอย่างมีนัยสำคัญในการดำเนินการ และมีความพยายามเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับระยะเวลาการรายงานปี 2564 และเมื่อพิจารณาถึงผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 ดังนี้
1. การสืบสวนคดีค้ามนุษย์มีจำนวนเพิ่มขึ้น
2. การพัฒนากลไกการส่งต่อระดับชาติ (National Referal Mechanism: NRM) และระยะเวลาการฟื้นฟูไตร่ตรอง (Reflection Period)
3. การจัดทำคู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงานสำหรับผู้เสียหายจากการบังคับใช้แรงงานหรือบริการ ตามมาตรา 6/1 แห่งพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ. 2551 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
4. การริเริ่มสอบสวนเจ้าหน้าที่รัฐ จำนวน 17 คน ที่ถูกกล่าวหาว่าเกี่ยวข้องกับการค้ามนุษย์ และพิพากษาลงโทษจำคุก จำนวน 2 คน
5. รัฐบาลจัดตั้งศูนย์คัดแยกผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์แห่งใหม่
6. การจัดทำแนวปฏิบัติสำหรับพนักงานตรวจแรงงานในการส่งต่อกรณีที่อาจเข้าข่ายการค้ามนุษย์ไปยังทีมสหวิชาชีพ และการระบุตัวผู้เสียหายได้จำนวนมากกว่าปี 2564

ประเทศไทยไม่ได้ปฏิบัติตามมาตรฐานขั้นต่ำในการขจัดปัญหาการค้ามนุษย์ในหลายด้าน เช่น
1. ดำเนินคดีและพิพากษาลงโทษคดีค้ามนุษย์ลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับระยะเวลาการรายงานในปีที่ผ่านมา
2. แม้จะมีการรายงานว่า มีแรงงานบังคับอย่างแพร่หลายในกลุ่มแรงงานต่างด้าวในหลายอุตสาหกรรมของประเทศไทย การสัมภาษณ์ที่ไม่มีประสิทธิภาพและไม่ตรงกันในระหว่างการตรวจแรงงาน ทำให้มีแรงงานค้ามนุษย์จำนวนมากไม่ได้ถูกระบุตัว
3. เจ้าหน้าที่ขาดความเข้าใจในเรื่องข้อบ่งชี้ของการค้ามนุษย์ด้านแรงงาน
4. เจ้าหน้าที่ไม่เคยรายงานการระบุตัวผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ด้านแรงงานที่ได้จากการตรวจเรือประมงที่ท่าเรือ
5. ยังคงมีช่องว่างที่สำคัญในการจัดบริการของรัฐให้แก่ผู้เสียหาย และผู้เสียหายบางรายที่อยู่ในสถานคุ้มครองของรัฐ ขาดเสรีภาพในการเคลื่อนไหว
6. การทุจริตและการมีส่วนร่วมของเจ้าหน้าที่รัฐที่เกี่ยวข้องกับการค้ามนุษย์ยังคงเป็นอุปสรรคในการต่อต้านการค้ามนุษย์